هر آنچه باید درباره عوارض ارتودنسی بدانید

عوارض ارتودنسی  سبب بروز طیف وسیعی از مشکلات دهان و دندان می‌شود. به طور معمول استفاده از روش درمان ارتودنسی حدود ۲۴ ماه به طول خواهد انجامید و لازم است در انتهای این دوره سیم‌های ارتودنسی از دهان بیمار خارج شوند. در شرایطی که سیم ارتودنسی بدون دلیل منطقی و بیشتر از زمان مجاز در دهان باقی بماند، بیمار عوارض ارتودنسی طولانی‌مدت را تجربه خواهد کرد که با تاثیرات مخربی بر سلامت دهان و دندان همراه است.

عوارض ارتودنسی دندان

علل بروز عوارض ارتودنسی

بریس ارتودنسی دندان به ابزارهایی اطلاق می‌شود که متخصصان برای اصلاح مشکلات دندانی یا فکی مورد استفاده قرار می‌دهند. با این که بریس ها برای  قرار دادن دندان‌ها در تراز مناسب به خوبی عمل می‌کنند، اما ممکن است از سویی دیگر، باعث ایجاد مشکلات جدی در بهداشت دهان و دندان شوند.

بزرگ‌ترین مشکلی که بیماران تحت درمان ارتودنسی با آن روبرو هستند محدودیت‌هایی است که بریس در حین مسواک زدن و نخ دندان کشیدن ایجاد می‌کند.

علل بروز عوارض ارتودنسی

حفظ بهداشت دهان و دندان به دلیل گیر افتادن ذرات غذا در میان براکت ها و سیم‌های ارتودنسی دندان ممکن است برای فرد به یک چالش جدی تبدیل شود. در شرایطی که بیمار قادر به پاک‌سازی مناسب فضای  بین دندان‌ها نباشد، فرصت مناسبی برای تشکیل پلاک‌ها ایجاد می‌شود. پلاک یک لایه‌نازک متشکل از باکتری است که روی سطح دندان تشکیل می‌شود و با مسواک زدن صحیح می‌توان از شر آن خلاص شد. اما در شرایطی که این پلاک‌ها به خوبی از روی دندان پاک نشوند نهایتاً به جرم دندان تبدیل خواهد شد و تنها دندان‌پزشک قادر به حذف آنها از روی دندان‌ها خواهد بود. بر اساس تحقیقات انجام‌شده جرم دندان با افزایش احتمال خطر ابتلا به بیماری‌های لثه همراه است.

انواع عوارض ارتودنسی طولانی‌مدت

زمانی که بریس برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گیرند، این احتمال وجود دارد که باعث بروز آسیب عصبی به دندان‌ها شوند. هر چه مدت طولانی‌تری از بریس استفاده شود، احتمال آسیب رسیدن به  دندان‌ها نیز بیشتر می‌شود.

شایع‌ترین عوارض ارتودنسی  شامل موارد زیر است:

تحلیل ریشه

تحلیل ریشه به دلیل ارتودنسی دندان به عنوان تحلیل التهابی القایی گفته می‌شود و نوعی تحلیل پاتولوژیک ریشه است که در آن نیروهای ارتودنسی به دندان‌ها منتقل می‌شوند. تحقیقات دانشمندان ثابت کرده است که حرکت دندان‌ها با وارد کردن نیروی ثابت در طی ارتودنسی دندان باعث بروز آسیب جدی به ریشه دندان‌ها می‌شود.

تغییرات مغز دندان یا پالپ

در داخلی‌ترین قسمت دندان ناحیه‌ای به نام پالپ وجود دارد. پالپ حاوی خون، منبع تغذیه و اعصاب دندان است. در میان یافته‌های بالینی، مشخص‌شده است که فشار وارد شده به دندان در اثر درمان ارتودنسی، باعث افزایش حساسیت پالپ و کاهش جریان خون در این منطقه می‌شود که با دردهای ناگهانی و غیرقابل توضیح همراه خواهد بود.

بیماری‌های لثه

بروز بیماری‌های التهابی لثه در میان افرادی که تحت درمان ارتودنسی هستند بسیار شایع است. بریس ها با وارد کردن فشار تدریجی و ثابت به لثه‌ها ممکن است منجر به بروز التهاب در بافت لثه شوند. علاوه بر این، امکان مسواک زدن و پاک‌سازی کامل دندان با بریس امکان‌پذیر نیست. کلیه این عوامل منجر به مستعد شدن فرد در جهت ابتلا به بیماری‌های پریودنتال مانند التهاب لثه می‌شود.

کلسیفیکاسیون ناشی از درمان ارتودنسی

 کلسیفیکاسیون لکه‌های سفیدی است که به دلیل ایجاد پلاک روی دندان‌ها ظاهر می‌شود. بهترین راه برای جلوگیری از کلسیفیکاسیون تمیز نگه‌داشتن دندان‌ها از تجمع پلاک‌ها است. بروز این مشکل در طول درمان ارتودنسی بسیار شایع است و لازم است فرد به نظافت دهان و دندان خود توجه بیشتری داشته باشد.

اختلال عملکرد گیجگاهی – فکی TMD

TMD به معنای اختلال مفصل گیجگاهی- فکی است و به مشکلات مختلفی اشاره دارد که بر مفاصل TM، عضلات فک و اعصاب صورت که حرکت فک را کنترل می‌کنند، تأثیر می‌گذارد. ازآنجایی‌که درمان ارتودنسی حدود 2 سال طول می‌کشد، بیماران ارتودنسی ممکن است از TMD در حین یا بعد از درمان شکایت داشته باشند.

مشکلات بعد از درمان ارتودنسی

موفقیت در ارتودنسی دندان و حصول به نتیجه مطلوب به دو عامل اصلی بستگی دارد. در درجه اول تخصص و تجربه دندانپزشک و در مرحله بعد همکاری بیمار در رعایت اصول مراقبتی از اهمیت بسزایی برخوردار است. اما این روش درمانی علاوه بر تاثیرات مثبتی که در پی دارد ممکن است برای فرد مشکلاتی را به همراه داشته باشد. بنابراین لازم است پیش از تصمیم‌گیری برای استفاده از این روش درمانی از مشکلات احتمالی ناشی از انجام ارتودنسی اطلاعات کافی کسب شود.

مشکلات بعد از ارتودنسی

لزوم تنظیم سیم ارتودنسی دندان در فواصلی زمانی مشخص یکی از مشکلات اصلی بعد از درمان ارتودنسی است. به‌طور متوسط بریس بیماران باید هر ۶ تا ۸ هفته یک بار تنظیم و محکم شود.انجام این کار به متخصص این امکان را می‌دهد تا در هر مرحله از درمان، حرکت دندان‌ها را ارزیابی کرده  و با هر بازدید تنظیمات لازم را انجام دهد. بنابراین، اگر فرد در بازه‌های زمانی لازم به متخصص ارتودنسی مراجعه نکند، دندان‌های او در عرض 2 تا 3 ماه آینده دیگر حرکتی نخواهد داشت.

احتمال تجمع باکتری‌ها در اطراف سیم‌های ارتودنسی یکی دیگر از مشکلات پس از ارتودنسی دندان است. از آنجایی که براکت‌ها و سیم‌های ارتودنسی، مانعی جدی بر سر راه مسواک زدن و نخ دندان کشیدن موثر است احتمال تجمع باکتری ها در این شرایط افزایش پیدا می کند.

گاهی اوقات کنده شدن براکت ها از سطح دندان‌ها سبب بروز آسیب به دندان‌ و بافت های اطراف می شود که تنها با مراجعه به دندان‌پزشک قابل ترمیم است.

عوارض درمان ارتودنسی متحرک

فردی که تحت درمان ارتودنسی متحرک قرار می‌گیرد باید نکات خاصی را برای مراقبت از دستگاه ارتودنسی متحرک رعایت کند. استفاده از این روش درمانی عوارض مختلفی همراه دارد که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:

عوارض ارتودنسی متحرک

ازآنجایی‌که دستگاه ارتودنسی متحرک را می‌توان به‌راحتی از دهان خارج کرد، ممکن است بیماران تحت درمان علی‌الخصوص کودکان، وسوسه شوند که دایما دستگاه را از دهان خود خارج کنند. انجام این کار علاوه بر این که بر کیفیت درمان اثرات منفی خواهد داشت، احتمال شکستن یا گم شدن دستگاه را افزایش می دهد.

آیا درمان ارتودنسی باعث شکستن دندان می‌شود؟

ریشه دندان یکی از حساس‌ترین قسمت‌های دندان است که ممکن است به دلیل عواملی مانند مشکلات لثه، فشار غیر استاندارد ناشی از درمان ارتودنسی و بهداشت ضعیف دهان دچار عوارض جدی شود. در واقع تحمیل فشار بیش‌ازحد به دندان‌ها، ممکن است به ریشه، لثه و بافت داخلی دهان آسیب برساند و خون رسانی طبیعی به دندان را مختل کند. این وضعیت باعث کاهش استحکام دندان ‌ها می‌شود و احتمال شکسته شدن دندان‌ها را افزایش می‌دهد.

آیا درمان ارتودنسی باعث لق شدن دندان می‌شود؟

به‌صورت طبیعی در  2 تا 3 روز اول استفاده از بریس ها، ممکن است که  فرد احساس کند که دندان‌های او لق شده‌اند. در این شرایط ممکن است دندان‌ها اندکی لق شوند و در امتداد استخوان یا بافت پریودنتال حرکت کنند تا در جای مناسب خود قرار گیرند. ناگفته نماند که زیاده‌روی در هر کاری برای سلامتی مضر است و همین امر عیناً در مورد درمان ارتودنسی صادق است.

وارد شدن نیروی بیش از حد به دندان ممکن است  باعث بروز ترک یا شکستگی در دندان‌ها شود. برای جلوگیری از این وضعیت لازم است به یک متخصص ارتودنسی با تجربه مراجعه شود. همچنین در شرایطی که فرد به بیماری‌های لثه مبتلا شده باشد استفاده از بریس ها ممکن است باعث لق شدن دندان‌ها یا حتی از دست دادن آن‌ها شود.

عوارض چسب ارتودنسی دندان

وظیفه چسب ارتودنسی کمک به اتصال براکت ها به سطح دندان است. استفاده از چسب بی‌کیفیت و نامرغوب برای اتصال براکت ها باعث جدا شدن براکت ها از سطح دندان می‌شود. این مشکل به دلیل احتمال بلعیدن قطعات و بروز خفگی در کودکان از اهمیت بیشتری برخوردار است.یکی دیگر از عوارض استفاده از چسب ارتودنسی نامرغوب، تغییر رنگ مینای دندان که اغلب اثرات آن به‌صورت دائمی و غیرقابل‌جبران خواهد بود.

عوارض چسب ارتودنسی

عوارض ارتودنسی طولانی‌مدت در بزرگسالان

بدون شک درمان ارتودنسی سبب مرتب شدن دندان ها و افزایش اعتماد به نفس خواهد شد اما در عین حال درمان ارتودنسی در بزرگ‌سالان مشکلات ویژه‌ای را ایجاد خواهد کرد:

صرف زمان بیشتر برای رعایت بهداشت دهان

فردی که تحت درمان ارتودنسی قرار گرفته باشد قطعاً باید زمان بیشتری را برای حفظ بهداشت دهان و دندان‌ها اختصاص دهد.

محدودیت در مصرف برخی غذاها

بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که افراد دارای ارتودنسی از مصرف غذاهای چسبناک و سفت (مانند پاپ کورن، آدامس، تافی) اجتناب کنند.

حفظ بهداشت دستگاه ارتودنسی متحرک

در برخی از روش‌های درمان ارتودنسی که از وسایلی مانند دستگاه متحرک استفاده می‌شود، لازم است فرد به‌صورت روزانه زمانی را برای تمیز کردن کامل این وسایل اختصاص دهد تا از رشد و تجمع باکتری‌ها بر سطح آن جلوگیری شود.

برنامه ریزی منظم برای ویزیت‌های دندانپزشکی

بسته به نوع درمان ارتودنسی لازم است فرد برای ارزیابی و بررسی وضعیت دندان‌ها به صورت منظم به دندان‌پزشک مراجعه کند. بنابراین افراد بزرگ‌سال پرمشغله ممکن است برای مراجعه به دندان‌پزشک در زمان‌های مقرر دچار مشکل شوند.

لزوم ایجاد تغییر در سبک زندگی

استفاده از درمان ارتودنسی ممکن است باعث بروز اختلال در سبک زندگی روتین یک فرد بزرگ‌سال شود. به‌عنوان‌مثال استفاده از بریس همراه با جواهرات تزئینی دهان، مانند سوراخ کردن زبان، ممکن است باعث بروز آسیب  به لثه‌ شود.

نواختن برخی از سازهای بادی از جمله فلوت و ساکسیفون، هنگام استفاده از سیم ارتودنسی بسیار دشوار است. چنین نوازندگانی بهتر است از درمان ارتودنسی متحرک استفاده کنند تا در صورت لزوم برای مدت کوتاهی سیم را از دهان خارج کنند.

هزینه‌های درمان ارتودنسی

یکی از مهم‌ترین عواملی که در هزینه ارتودنسی مؤثر است نوع و شدت مشکل دندان‌ها است. هرچه مشکل دندان‌ها شدیدتر باشد، اصلاح آن بیشتر طول می‌کشد و درنتیجه فرد بیمار هزینه بیشتری را متحمل خواهد شد. همچنین نوع ارتودنسی انتخاب شده نیز بر هزینه‌های درمان تاثیر گذار است.

دردسرهای ارتودنسی دندان

احساس ناراحتی خفیف پس از ارتودنسی دندان‌ها امری طبیعی است. ازآنجایی‌که  سیم‌های ارتودنسی  با ایجاد فشار متعادل،  سبب جابه‌جایی دندان‌ها و قرارگیری در تراز مناسب می‌شوند، گاهی این فشار باعث بروز درد در قسمت های مختلف دهان می‌شود. در این شرایط استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه برای کاهش درد موثر است.

همچنین یکی دیگر از دردسرهای استفاده از درمان ارتودنسی، حفظ بهداشت دهان و دندان به صورت موثر است. گاهی ممکن است در نتیجه قرارگیری نامناسب سیم‌های ارتودنسی قسمت ریشه دندان دچار فرسایش شود و در صورت عدم درمان با آسیب‌های جدی روبرو شود.

عوارض ارتودنسی نکردن

اگرچه یکی از مزایای اصلی درمان ارتودنسی برخورداری از دندان‌های صاف و لبخند زیباتر است، اما معمولاً اهداف اصلی متخصص از تجویز ارتودنسی شامل ارتقا بهداشت دهان و دندان، جلوگیری از فرسایش دندان و افزایش عمر دندان‌ها  است. اصلاح به‌موقع مشکلات دندان با استفاده از ارتودنسی از اهمیت بسزایی برخوردار است و عدم انجام این کار با عوارض متعددی همراه خواهد بود.

وضعیت طبیعی قرار گرفتن دندان‌ها به این شکل است که دندان‌های فک بالایی کمی از دندان‌های فک پایینی جلوتر قرار می‌گیرند. در شرایطی که دندان‌های فک بالا و پایین به‌صورت غیر تراز و نامتعادل روی یکدیگر قرار داشته باشند، مشکلی به نام “مال اکلوژن” به وجود می‌آید. این مشکل از طریق ارتودنسی قابل درمان است اما در صورت عدم درمان اختلال مال اکلوژن، فرد تغییرات نامطلوبی را در شکل و ساختار صورت تجربه خواهد کرد.

همچنین در شرایطی که مشکل اصلی دندان‌ها فشردگی بیش از حد آنها باشد، استفاده از درمان ارتودنسی گزینه مناسبی خواهد بود. در صورت عدم درمان این مشکل، تجمع باکتری و پلاک در قسمت های هم پوشانی شده دندان ها باعث بروز پوسیدگی، بیماری لثه و در نهایت از بین رفتن دندان ها می شود.

یک متخصص ارتودنسی دندان با بررسی و ارزیابی وضعیت دندان‌ها در دوران کودکی، قادر به تشخیص هرگونه مشکل بالقوه و انجام اقدامات درمانی پیشگیرانه است.

پیشگیری از عوارض ارتودنسی طولانی‌مدت

برای برخورداری از لبخندی زیبا در انتهای درمان باروش درمان ارتودنسی لازم است با انجام اقدامات زیر از عوارض احتمالی ارتودنسی پیشگیری کرد:

مسواک زدن

سیم‌های ارتودنسی ثابت باید بعد از هر بار غذا خوردن – حداقل 3 بار در روز – تمیز شوند. انجام این کار برای حفظ بهداشت دهان و دندان و جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها ضروری است.

کاهش مصرف شیرینی‌جات

برای پیشگیری از بروز مشکل پوسیدگی در هنگام استفاده از درمان ارتودنسی، لازم است دفعات مصرف غذاها و نوشیدنی‌های  شیرین محدود شود و بلافاصله پس از مصرف این غذاها از مسواک و نخ دندان استفاده شود.

عدم مصرف غذاهایی با بافت محکم

شکستگی سیم‌های ارتودنسی یکی از مشکلات شایع در میان کودکان است. برای پیشگیری از بروز این مشکل انجام اقداماتی از قبیل عدم مصرف غذاهایی با بافت سفت و محکم، تکه کردن غذا به قطعات کوچک‌تر، آهسته غذا خوردن و عدم ورود اشیا محکم به داخل دهان ضروری است.

 استفاده از دهان‌شویه فلوراید

استفاده از یک دهان‌شویه حاوی فلوراید با غلظت (225ppm فلوراید) یک‌بار در روز  به تقویت مینای دندان و کاهش احتمال پوسیدگی کمک می‌کند.

درمان ارتودنسی یک سرمایه‌گذاری بسیار ارزشمند است که بر زیبایی ظاهری و سلامتی طولانی‌مدت دندان ها تاثیرگذار است. تعهد بیمار به رعایت اصول مراقبتی و حفظ نظافت دهان و دندان تاثیر زیادی در کاهش بروز عوارض ارتودنسی می شود.